ΑΚΡΟΒΑΤΙΚΗ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ

Τις ρίζες της Ακροβατικής γυμναστικής τις συναντάμε στη Μινωική Κρήτη.

Παιχνίδια, γυμνάσματα και αθλήματα πού εί­ναι γνωστά στην Μινωική Κρήτη είναι το κυβίστημα, τα ταυροκαθάψια, ή πυγμή και ή πάλη. ’Από πολ­λές μινωικές παραστάσεις σε σφραγιδόλιθους γνωρίζουμε την απλούστερη μορφή γυμνάσματος, το κυβίστημα, πού δεν είναι άλλο από μια κοινή ακροβασία.

Οι κυβιστητήρες είναι άντρες φανταχτερά ντυμένοι με περίτεχνο περίζωμα και ζώνη με φούντες, συχνά με φτερά στο κεφάλι και βραχιόλια στα χέρια, πού εκτελούν ακροβατικά πηδήματα στηρίζοντας τα χέρια στο έδαφος και ανυψώνοντας κατακόρυφα το σώμα.

Το κυβί­στημα εκτελείται στην Κρήτη, όπως στην ’Ανα­τολή και στην Αίγυπτο, απ’ όπου κατάγεται, με διάφορες παραλλαγές, με ένα ή δύο ακροβάτες πού τοποθετούν τα χέρια τους μπρός ή πίσω από το σώμα. Ίσως οι κυβιστητήρες έκαναν ακόμη, όπως και σε μεταγενέστερα χρόνια, θεαματικές επιδείξεις ανάμεσα σε σπαθιά. Αυτό πιθανόν υπονοεί ή χρυσή επένδυση της λαβής ενός ξί­φους από τα Μάλια πού κοσμείται μ’ αυτό το θέμα. Το κυβίστημα ήταν πολύ περισσότερο αγαπητό στη μινωική Κρήτη απ’ όσο στη μυκη­ναϊκή Ελλάδα. Ό Όμηρος το γνωρίζει και το συνάπτει με τον κρητικό χορό, πού εικονίζεται στην ασπίδα του ’Αχιλλέα. ’Ίσως δεν είναι λοι­πόν απλή σύμπτωση πώς το κυβίστημα συνη­θίζεται ακόμη και σήμερα στην Κρήτη σαν επί­δειξη δεξιοτεχνίας ευλύγιστων σωμάτων Στον λεγόμενο πηδηχτό χορό.

Ή ευλυγισία κι ή τεχνική των κυβιστητήρων υπήρξε ή βάση για την εκτέλεση των ταυροκαθαψίων, όπως λέγονται τα περίπλοκα και συγ­χρόνως επικίνδυνα παιχνίδια με τούς ταύρους. Στη γένεση αλλά και στην ορθή εκτέλεσή τους έπαιζε σημαντικό ρόλο ή εξοικείωση του αν­θρώπου με τον ταύρο, πού γινόταν με τη σύλ­ληψη του άγριου ζώου και τον δαμασμό του. Παιχνίδια με ταύρους συνηθίζονταν και σ’ άλ­λους πολιτισμούς στα προϊστορικά χρόνια, στην Αίγυπτο, στην Καππαδοκία ή ακόμη και στις ’Ινδίες. Αυτά όμως δεν έχουν καμία σχέση με τα μινωικά ταυροκαθάψια, όπως άλλωστε άσχετα είναι και τα μεταγενέστερα γυμνάσματα με έφιππους ταυροκαθάπτες στη Θεσσαλία και στη Μικρά Ασία, και οι σημερινές ταυρομαχίες της Ιβηρικής χερσονήσου.

1. Εξέλιξη του κυβιστήματος σύνθετη και πολύ επικίνδυνη αποτελούν τα ταυροκαθάψια. Στον χρυσό δακτύλιο, ό ταυροκαθάπτης εκτελεί ένα δύσκολο πήδημα πάνω από τον ταύρο πού τρέχει. (’Οξφόρδη, Ashmolean)

Το πλήθος των παραστάσεων ταυροκαθαψίων από την Κρήτη επιτρέπει μια σίγουρη αναπαράσταση των διαδοχικών τους φάσεων. Στην αρχή ό αθλητής πιάνει τον ταύρο πού τρέχει από τα κέρατα. Το ζώο υψώνει το κεφάλι και τινάζει με δύναμη τον άνθρωπο. Ο αθλητής αφήνει τα κέ­ρατα και με την ορμή πού έχει από το τίναγμα διαγράφει έναν κύκλο στον αέρα και μετά στέκε­ται όρθιος στη ράχη του ζώου. Στην τελική φάση πηδά από την πλάτη του ζώου στη γη. Στα ταυροκαθάψια συμμετείχαν περισσότερα από ένα άτομα και μάλιστα γυναίκες και άντρες. Ή παρουσία περισσότερων ταυροκαθαπτών ήταν άλλωστε απαραίτητη για ένα τόσο επικίνδυνο αγώνισμα.

2. Τα ταυροκαθάψια απαιτούσαν μεγάλη σωματική ευκι­νησία, πνευματική ετοιμότητα και μακριά τεχνική εξά­σκηση. Για να πετύχει το δύσκολο πήδημα πάνω από τον ταύρο πού έτρεχε, ό ταυροκαθάπτης έπρεπε να υπολογίσει με απόλυτη ακρίβεια τις δικές του κινήσεις καθώς και τις κινήσεις του ζώου και να συντονιστεί με τούς συναθλητές του πού θα τον βοηθούσαν στην προσγείωση. Στην τοι­χογραφία από την Κνωσό, τρεις ταυροκαθάπτες σε διά­φορες φάσεις του αθλήματος. ( Ηράκλειο, Μουσείο)

Στην τελική και ίσως πιο επικίνδυνη φάση, όταν ό ταυροκαθάπτης πηδούσε από τη ράχη του ζώου πού έτρεχε στη γη, μόνο ένας συναθλητής του, πού θα βρισκόταν κοντά στο ζώο, θα μπορούσε να τον βοηθήσει ουσιαστικά στην προσγείωση, ώστε να αποφευχθεί κάποιο κάταγμα. Και τα ατυχήματα δεν έλειπαν, όπως γνωρίζουμε από τις παραστάσεις των ταυροκα­θαψίων. Για την άρτια εκτέλεσή τους λοιπόν δεν ήταν μόνο απαραίτητο ό αθλητής να γνωρίζει τέ­λεια τις δυνατότητες του ζώου, αλλά και να έχει χρονομετρήσει τις δικές του κινήσεις με επιστημονική σχεδόν ακρίβεια για να επιτευχθεί απόλυτος συγχρονισμός. Χρειαζόταν ακόμη συντονισμός στις κινήσεις της ομάδας, για τον όποιο ήταν απαραίτητο να έχει προηγηθεί με­γάλη σωματική και πνευματική εξάσκηση των αθλητών. Η ομοιογένεια πού εμφανίζουν οι ποικίλες παραστάσεις των μινωικών ταυροκαθαψίων δείχνουν ακριβώς ότι υπήρχαν καθιερωμένοι κανόνες τους και διαψεύδουν όσους αμφιβάλλουν για τη δυνατότητα της εκτελέσεώς τους.

Είναι άγνωστο από ποιούς τελούνταν τα ταυροκαθάψια. Τα περίτεχνα ενδύματα των αθλητών, ομοιόμορφα για γυναίκες και άντρες, τα ψηλά υποδήματα, οι ταινίες στο μέτωπο, τα περιδέραια, τα περιβραχιόνια, τα περισφύρια, οι περίτεχνες κομμώσεις κι ακόμη ή χρήση ειδικών μαγικών εξαρτημάτων, όπως του ιερού κόμβου, ίσως δεν είναι μόνο απλά διακοσμητικά στοι­χεία, αλλά και δηλωτικά ευγένειας. Οι ταυροκαθάπτες ήταν πιθανόν πρόσωπα της ανώτερης τάξεως.

3. Αναπαράσταση των διαφόρων φάσεων των ταυροκα­θαψίων. Ο ταυροκαθάπτης πιάνει τον ταύρο πού τρέχει από τα κέρατα· το ζώο υψώνει το κεφάλι του με δύναμη και τινάζει τον άνθρωπο πού διαγράφει έναν κύκλο Στον αέρα, στέκεται όρθιος πάνω στη ράχη του ζώου και τέλος πηδά στη γη. Στις αρχαίες παραστάσεις συναντούμε συχνά παραλλαγές αυτού του βασικού σχήματος. (Σχέδιο Κ. Ηλιάκη).

Τόπος τελέσεως των ταυροκαθαψίων δεν είναι οι κεντρικές αυλές των ανακτόρων, όπως υποθέ­τουν συχνά, αλλά ειδικά πρόχειρα ξύλινα περι­φράγματα κοντά στα ανάκτορα ή μεγάλες υπαί­θριες περίφρακτες πλατείες, πάλι κοντά στα ανάκτορα, με ισχυρό περίβολο για την ασφαλή παρακολούθηση του αθλήματος, και μεγάλες πύλες για την άνετη είσοδο και έξοδο των θεατών από το χώρο, σαν την πλατεία πού έχει βρεθεί βορειοδυτικά από το ανάκτορο των Μαλίων. Το γεγονός αυτό έχει μεγάλη σημασία για την ιστορία του αθλητισμού, γιατί για πρώτη φορά δημιουργούνται ειδικοί χώροι για την εκτέλεση κάποιου αγωνίσματος. Εξάλλου είναι φυσικό ένα τόσο θεαματικό αγώνισμα να προσελκύει πλήθη θεατών. 'Ομόφωνη είναι τέλος ή γνώμη ότι τα ταυροκαθάψια δεν είναι απλή επίδειξη δεξιότητας και ανδρείας, αλλά γυμνάσματα πού τελούνται στο πλαίσιο θρησκευτικών εορτών. Η ιερότητα του ζώου στη μινωική Κρήτη και η χρήση θρησκευτικών συμβόλων στην τέλεση των ταυροκαθαψίων είναι στοιχεία πού συνηγορούν ουσιαστικά σ’ αύτη την άποψη. Ωστόσο είναι αβέβαιο αν τα ταυροκαθάψια ακολουθεί ή ταυροθυσία.

Στα ύστερα μινωικά χρόνια φαίνεται ότι τα ταυροκαθάψια τόσο στην Κρήτη όσο και στην κυρίως Ελλάδα απλουστεύονται. Ο ταυροκαθάπτης αρκείται να πηδήξει από τα πλάγια πάνω από τον ταύρο πού τρέχει. Οι παλιές μέρες δόξας όμως του επικίνδυνου παιχνιδιού φαίνεται πώς έμειναν για χρόνια πολλά στη μνήμη. Οι μετα­γενέστεροι μύθοι του Θησέα με τον Μινώταυρο και του Ηρακλή με τον μαραθώνιο ταύρο δεν είναι ίσως παρά απόηχοι του επικίνδυνου γυμνάσματος, άθλοι κάποιων θαυμαστών ταυροκαθαπτών, πού αγωνίστηκαν όπως οι ήρωες μόνο μπορούσαν να αγωνιστούν.

(ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ 1982)

Η Ακροβατική Γυμναστική επίσημα εντάχθηκε στην F.I.G. το 1999, όταν αποσυνδέθηκε από την I.F.S.A. Η Ακροβατική Γυμναστική είναι ένα από τα παλαιότερα αθλήματα που υπάρχουν.

Η λέξη προέρχεται από το Ελληνική ακροβατώ. Το άθλημα απαιτεί θάρρος, δύναμη, ευλυγισία. Οι ασκήσεις συνοδεύονται με μουσική αρμονικά, σύμφωνα με το πρόγραμμα των γυμναστών-αθλητών, υπάρχει χορογραφία και εκτελούνται ομαδικές ασκήσεις με πολύ θέαμα.

Η Ακροβατική Γυμναστική απαιτεί απόλυτο έλεγχο του σώματος, γίνονται ασκήσεις στο έδαφος και στον αέρα. Στοιχεία του συγκεκριμένου αθλήματος χρησιμοποιούνται και σε επιμορφωτικά προγράμματα πιλότων, κοσμοναυτών και αλεξιπτωτιστών.

Τα είδη της Ακροβατικής Γυμναστικής είναι πέντε :

• Τα ζευγάρια γυναικών,
• Τα ζευγάρια ανδρών,
• Τα μικτά ζευγάρια , 
• Τριάδες γυναικών 
• Και τετράδες ανδρών.

Ο χρόνος κάθε προγράμματος είναι έως 2:30 λεπτά και εκτελούνται ασκήσεις σε έδαφος διάστασης 12 Χ 12 . Το κάθε πρόγραμμα έχει στοιχεία χαρτογραφίας, ατομικών ασκήσεων και ακροβατικών ασκήσεων δηλ. συνασκήσεων.

Υπάρχουν τριών ειδών προγράμματα στην Ακροβατική Γυμναστική :

• το πρώτο πρόγραμμα με ασκήσεις ισορροπίας,
• το δεύτερο πρόγραμμα με ασκήσεις τέμπο, δηλαδή πετάγματα στον αέρα
• το τρίτο πρόγραμμα που είναι μεικτό, δηλαδή περιέχει ασκήσεις ισορροπίας και τέμπο.

Η Ακροβατική Γυμναστική είναι ένα πάρα πολύ θεαματικό άθλημα που κρατάει τους θεατές σε συνεχή αγωνία. Κάθε πρόγραμμα είναι διαφορετικό με ξεχωριστή μουσική καθώς και οι εμφανίσεις των αθλητών και αθλητριών ποικίλουν ανάλογα με το θέμα που παρουσιάζουν.